Concellaría de Cultura de Ourense

O ENTROIDO DA PITA NAS EIROÁS
 

A orixe da festa

A orixe desta festa remóntase á década dos ’50; e a razón que impulsou ao pobo a realizala foi a voda entre dous viúvos da zona (don Antonio Guimarey e dona Gumersinda de Benavides, por mal nome: A Pita). A vella tradición de “fazer cinzarrada” ao viúvo ou viúva que casaba, viuse aqui reforzada pola situación pouco habitual dos dous contraentes atopárense nese estado. Xa que logo foilles reclamada unha cantidade económica para realizar unha festa “como mandaba a situación”. Ao se negaren os noivos a facelo, as xentes do lugar comezaron a lles tocar o corno e outros instrumentos improvisados facendo forte escándalo e advertindo todas as xentes dos arredores. Se pagaron a festa ou non, non o temos claro (hai quen di que si), mais o asunto é que a partir de entón comezou a se celebrar por esa data n’As Eiroás a máis popular das celebracións pagás: o Entroido. A festa, na honra da noiva, coñeceuse algún tempo como Festa da Pita, pois era o alcume da protagonista, e celebrouse até comezos dos ’70, desaparecendo entón non sabemos ben porqué, até no ano 1999 fora recuperada polos/as veciños e veciñas do barrio, celebrándose desde aquela n’As Eiroás o ciclo tradicional do Entroido.

 

Os días

Este ciclo comeza o domingo de septuaxésima do calendário coa celebración do Domingo Fareleiro (tamén coñecido como Borrallento), día no que o farelo e a fariña -ademais doutros elementos como a borralla, a cinsa…- protagonizan a xornada nunha loita entre mozos e mozas, homes e mulleres, converténdose -xunto coa música- nos primeiros anuncios do Entroido. Nesta xornada tamén é colocado o Meco na praza, quen presidirá a nosa Festa até a súa fin no Martes do Entroido.
 

Prosegue a Festa da Pita o seguinte domingo -de sexaxésima- (o 27 de xaneiro) coa celebración do Domingo Oleiro (nomeadamente coñecido como Corredoiro na Galiza). Neste día comézase “a correr” o Entroido. Tamén neste día sae por primeira vez a Pita (máscara do Entroido d’As Eiroás). Neste día ten lugar o Xogo das Olas, xogo que consiste nunha roda de homes e/ou mulleres que se van tirando unha ola dos uns para os outros chea de auga, plumas… Cando alguén non consegue apañala e deixa que escache no chan, perde e, ademáis de ficar todo mollado ou cuberto de plumas, ten de pasar pola taberna a pagar o viño para toda a roda. Conforme Taboada Chivite e outros etnógrafos, na cidade de Ourense este xogo practicábase no Domingo Corredoiro ou no Xoves de Comadres.
 

E a Festa remata o Martes do Entroido (neste ano o 5 de febreiro). A xornada comeza de mañá cun Folión que percorre o barrio anunciando con Pitas, gaiteiros, bombas e máscaras que chegou o día grande. Despois do xantar os veciños e as veciñas convértense en actores e actrices improvisados/as da Voda da Pita (unha representación do que puido ser aquela voda que dera orixe á festa). Posteriormente, un Baile de máscaras, co seu concurso, lévanos até a noite, momento no que despedimos o Entroido coa Queima do Meco.
(Lois Pardo)
+información aquí

 

O ENTROIDO DE SEIXALBO

Especial interese ten a festa profana do Entroido, simbolizada nunha parella de mecos chamados Nicanor e Paquita. Esta parella está relacionada coa fecundidade. Estes populares mecos son sacados en ruidosa e festiva procesión o domingo de corredoiro, despois de xogar ás olas, para presidir a festa dende un corredor da praza Maior.
 

O domingo e martes de Entroido saen os felos, máscaras e as comparsas. Estas últimas cantan fermosas e satíricas coplas nas que se critica ós persoeiros do lugar e da vida pública en xeral. Ao anoitecer do martes, celébrase a procesión que remata coa queima de Nicanor e Paquita, protagonistas da festa, e a entrega da súa cabeza a unha parella, para que os garde e volte a sacalos no ano seguinte.

(Manuel Herminio Iglesias)

O ENTROIDO DA PONTE

No ano 2002 comeza a festexarse no barrio da Ponte una festa que inicialmente constituiu una xuntanza gastronómica entre amigos na marxe dereita do Miño, que deciden organizar una comparsa de frades coa idea de facer unha cachuchada no medio da Ponte Vella. Acrecentaba o carácter entroideiro da comparsa, a creación dun frade a xeito de patroón da congraría, ao que lle atribúen grandes milagres, nomeadamente todos aqueles relacionados co sexo e a fartura. A cousa repetiuse, incrementando, nos anos sucesivos, elementos e personaxes que xa ocupan o seu lugar na festa. 

 

Identificación do personaxe
O frei Canedo é orixinario das terras de Oseira. Bo comedor, bebedor e con grandes atributos, veu instalarse nas inmediacións da Ponte, concretamente debaixo dela e escribiu diversos tratados filosóficos sobre o viño. O seu principal milagre é a conversión da auga en viño. É levado en procesión pola confraría alá onde van. Vai sobre un pedestal e cando máis xente mira para el é cando os portadores accionan un mecanismo que ergue un esaxerado órgano sexual por baixo do hábito do santo frade. 
 

Ao redor da confraría naceron outras comparsas, tales como o Cortexo Papal, Seguridade e Forzas da Orde, carretilleiros ou un grupo inquisidor que xestiona a queima dun “meco-falla”. Os lexionarios son os encargados de levar a imaxe do Frei Canedo. As romadas son as encargadas de custodiar o paso e acceso á Ponte Vella.
 

X. A. Fidalgo Santamariña As caras do Entorido ourensán,  Deputación de Ourense, 2009